जालना कव्हरेज न्यूज: महाराष्ट्राच्या इतिहासात आणखी एक सुवर्णपान जोडणारी घटना नुकतीच घडली आहे. छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या १२ किल्ल्यांना यूनेस्कोच्या जागतिक वारसा यादीत स्थान मिळाले आहे. मराठा सैन्य परिदृश्य (Maratha Military Landscapes) अंतर्गत या किल्ल्यांना हा मान मिळाला असून, हा निर्णय पॅरिस येथे झालेल्या यूनेस्कोच्या विश्व धरोहर समितीच्या ४७व्या सत्रात घेण्यात आला. ही बाब महाराष्ट्रासह संपूर्ण देशासाठी अत्यंत गौरवशाली आणि अभिमानास्पद आहे.
या १२ किल्ल्यांमध्ये महाराष्ट्रातील साल्हेर, शिवनेरी, लोहगड, खांदेरी, रायगड, राजगड, प्रतापगड, सुवर्णदुर्ग, पन्हाळा, विजयदुर्ग आणि सिंधुदुर्ग यांचा समावेश आहे. याशिवाय तमिळनाडूतील जिंजी किल्ल्यालाही या यादीत स्थान मिळाले आहे. हे किल्ले मराठा साम्राज्याच्या सैन्यशक्ती आणि स्थापत्यकलेचे प्रतीक आहेत. सह्याद्रीच्या डोंगररांगांपासून कोंकणच्या किनाऱ्यापर्यंत आणि दख्खनच्या पठारापासून पूर्व घाटापर्यंत पसरलेले हे किल्ले मराठ्यांच्या सामरिक बुद्धिमत्तेचा आणि स्थापत्यकौशल्याचा वारसा जपतात.
महाराष्ट्राचे मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांनी या उपलब्धीवर आनंद व्यक्त करताना सांगितले की, “छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या १२ किल्ल्यांना यूनेस्कोच्या जागतिक वारसा यादीत स्थान मिळणे हा महाराष्ट्रासाठी अभिमानाचा क्षण आहे. महाराष्ट्र सरकार छत्रपती शिवाजी महाराजांना नमन करते आणि सर्व शिवप्रेमी तसेच राज्यातील नागरिकांना हार्दिक शुभेच्छा देते.” त्यांनी पुढे सांगितले की, या किल्ल्यांचा उपयोग छत्रपती शिवाजी महाराजांनी स्वराज्याच्या स्थापनेसाठी आणि रक्षणासाठी केला होता. या किल्ल्यांना जागतिक मान्यता मिळवण्यासाठी अनेकांनी मोलाचे योगदान दिले आहे.
ग्राहकाकडून 500 रुपये घेते, आम्हाला फक्त 200 रुपये देते; 70 वर्षीय कडूबाई ने चार खोल्या मध्ये…
केंद्रीय गृहमंत्री अमित शाह यांनीही या प्रसंगी देशवासीयांचे अभिनंदन केले. त्यांनी सोशल मीडियावर लिहिले की, “छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या १२ किल्ल्यांना यूनेस्कोच्या जागतिक वारसा यादीत स्थान मिळणे हा प्रत्येक भारतीयासाठी गौरवाचा क्षण आहे. नुकतेच रायगड किल्ल्याला भेट देऊन छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या जीवनाशी जोडलेल्या प्रतीकांचा अनुभव घेण्याचा सौभाग्य मला मिळाले. हे किल्ले हिंदवी स्वराज्याच्या रक्षणाचे आधारस्तंभ राहिले आहेत आणि यातूनच स्वभाषा तसेच स्वसंस्कृतीच्या संवर्धनासाठी देशवासीयांना प्रेरणा मिळत आहे.”
या किल्ल्यांना जागतिक वारसा यादीत समाविष्ट करण्याचा प्रस्ताव जानेवारी २०२४ मध्ये यूनेस्कोच्या विश्व धरोहर समितीकडे सादर करण्यात आला होता. १८ महिन्यांच्या तपासणीनंतर, ज्यात तांत्रिक बैठका आणि ICOMOS तज्ज्ञांच्या प्रत्यक्ष भेटींचा समावेश होता, हा निर्णय घेण्यात आला. या किल्ल्यांपैकी शिवनेरी, लोहगड, रायगड, सुवर्णदुर्ग, पन्हाळा, विजयदुर्ग, सिंधुदुर्ग आणि जिंजी हे भारतीय पुरातत्व सर्वेक्षण (ASI) विभागाच्या देखरेखीखाली संरक्षित आहेत, तर साल्हेर, राजगड, खांदेरी आणि प्रतापगड हे महाराष्ट्र सरकारच्या पुरातत्व आणि संग्रहालय निदेशालयाकडून संरक्षित आहेत.
तुकडेबंदी कायदा रद्द करणार: शेतकऱ्यांसाठी दिलासादायक निर्णय, महसूलमंत्र्यांची मोठी घोषणा
हे किल्ले भौगोलिकदृष्ट्या विविध क्षेत्रांत पसरलेले आहेत. साल्हेर, शिवनेरी, लोहगड, रायगड, राजगड आणि जिंजी हे डोंगरी किल्ले आहेत. प्रतापगड हा घनदाट जंगलांनी वेढलेला डोंगरी-वन किल्ला आहे. पन्हाळा हा पठारी किल्ला आहे, तर विजयदुर्ग हा किनारी किल्ला आहे. खांदेरी, सुवर्णदुर्ग आणि सिंधुदुर्ग हे समुद्रातील बेटांवर बांधलेले किल्ले आहेत. या किल्ल्यांच्या रचनेतून मराठ्यांच्या रणनीती आणि भौगोलिक परिस्थितीशी जुळवून घेण्याच्या क्षमतेचा परिचय होतो.
या किल्ल्यांना यूनेस्कोच्या जागतिक वारसा यादीत स्थान मिळाल्याने त्यांचे जतन आणि संवर्धन यांना आंतरराष्ट्रीय पाठबळ मिळेल. यामुळे महाराष्ट्रातील पर्यटनाला चालना मिळेल आणि छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या स्वराज्याच्या विचारांना जागतिक व्यासपीठावर मान्यता मिळेल. हा केवळ महाराष्ट्रासाठीच नव्हे, तर संपूर्ण भारतासाठी गौरवाचा क्षण आहे, जो पुढील पिढ्यांना प्रेरणा देत राहील.
